رباعیات

ای صاحب مسله! تو بشنو از ما تحقیق بدان که لامکان است خدا خواهی که تو را کشف شود این معنی جان در تن تو، بگو کجا دارد جا * * * از دست غم تو، ای بت حور لقا نه پای ز سر دانم و نه، سر از پا گفتم دل و دین ببازم، از غم برهم این هر دو بباختیم و غم ماند به جا * * * ای عقل خجل ز جهل و نادانی ما درهم شده خلقی، ز پریشانی ما بت در بغل و به سجده پیشانی ما کافر زده خنده بر مسلمانی ما * * * دوش از درم آمد آن مه لاله نقاب سیرش نه بدیدیم و روان شد به شتاب گفتم که : دگر کیت بخواهم دیدن؟ گفتا که: به وقت سحر، اما در خواب * * * این راه زیارت است، قدرش دریاب از شدت سرما، رخ از این راه متاب شک نیست که با عینک ارباب نظر برفش پر قو باشد و خارش، سنجاب * * * شیرین سخنی که از لبش جان می‌ریخت کفرش ز سر زلف پریشان می‌ریخت گر شیخ به کفر زلف او پی بردی خاک سیهی بر سر ایمان می‌ریخت * * * دی پیر مغان، آتش صحبت افروخت ایمان مرا دید و دلش بر من سوخت از خرقه‌ی کفر، رقعه‌واری بگرفت آورد و بر آستین ایمانم دوخت * * * دنیا که از او دل اسیران ریش است پامال غمش، توانگر و درویش است نیشش، همه جانگزاتر از شربت مرگ نوشش، چو نکو نگه کنی، هم نیش است * * * مالی که ز تو کس نستاند، علم است حرزی که تو را به حق رساند، علم است جز علم طلب مکن تو اندر عالم چیزی که تو را ز غم رهاند، علم است * * * دنیا که دلت ز حسرت او زار است سرتاسر او تمام، محنت‌زار است بالله که دولتش نیرزد به جوی تالله که نام بردنش هم عار است * * * با هر که شدم سخت، به مهر آمد سست بگذاشت مرا و عهد نگذاشت درست از آب و هوای دهر، سبحان‌الله هر تخم وفا که کاشتم، دشمن رست * * * آن دل که تواش دیده بدی، خون شد و رفت و ز دیده‌ی خون گرفته، بیرون شد و رفت روزی، به هوای عشق، سیری می‌کرد لیلی صفتی بدید و بیرون شد و رفت * * * فرخنده شبی بود که آن دلبر مست آمد ز پی غارت دل، تیغ به دست غارت زده‌ام دید و خجل گشت، دمی با من ز پی رفع خجالت بنشست * * * تا شمع قلندری بهائی افروخت از رشته‌ی زنار دو صد خرقه بسوخت دی پیر مغان گرفت تعلیم از او و امروز، دو صد مسله مفتی آموخت * * * تا منزل آدمی سرای دنیاست کارش همه جرم و کار حق، لطف و عطاست خوش باش که آن سرا چنین خواهد بود سالی که نکوست، از بهارش پیداست * * * حاجی به طواف کعبه اندر تک و پوست وز سعی و طواف، هرچه کردست نکوست تقصیر وی آن است که آرد دگری قربان سازد، به جای خود، در ره دوست * * * در میکده دوش، زاهدی دیدم مست تسبیح به گردن و صراحی در دست گفتم: ز چه در میکده جا کردی؟ گفت: از میکده هم به سوی حق راهی هست * * * هر تازه گلی که زیب این گلزار است گر بینی، گل و گر بچینی، خار است از دور نظر کن و مرو پیش که شمع هر چند که نور می‌نماید، نار است * * * آن کس که بدم گفت، بدی سیرت اوست وان کس که مرا گفت نکو خود نیکوست حال متکلم از کلامش پیداست از کوزه همان برون تراود که در اوست * * * علم است برهنه شاخ و تحصیل، بر است تن، خانه‌ی عنکبوت و دل، بال و پر است زهر است دهان علم و دستت شکر است هر پشه که او چشید، او شیر نر است * * * رفتم ز درت ز جور، بیش از پیشت از طعن رقیب گبر کافر کیشت پیش تو سپردم این دل غمزده‌ام کی باشدم آنکه جان سپارم پیشت * * * پیوسته دلم ز جور خویشان، ریش است وین جور و جفای خلق، از حد بیش است بیگانه به بیگانه، ندارد کاری خویش است که در پی شکست خویش است * * * در مزرع طاعتم، گیاهی بنماند دردست بجز ناله و آهی بنماند تا خرمن عمر بود، در خواب بدم بیدار کنون شدم که کاهی بنماند * * * نقد دل خود بهائی آخر سره کرد در مجلس عشق، عقل را مسخره کرد اوراق کتابهای علم رسمی از هم بدرید و کاغذ پنجره کرد * * * آن حرف که از دلت غمی بگشاید در صحبت دل شکستگان می‌باید هر شیشه که بشکند، ندارد قیمت جز شیشه‌ی دل که قیمتش افزاید * * * عشاق به غیر دوست، عاری دارند از حسرت آرزوی او بیزارند و آنان که کنند طاعت از بهر بهشت عشاق نیند، بهر خود در کارند * * * رندان گاهی ملک جهان می‌بازند گاهی به نگاهی، دل و جان می‌بازند این طور قمار، نه چند است و نه چون هر طور برآید، آنچنان می‌بازند * * * با دل گفتم: به عالم کون و فساد تا چند خورم غم؟ تنم از پا افتاد دل گفت: تو نزدیک به مرگی، چه غم است بیچاره کسی که این دم از مادر زاد * * * ای در طلب علوم، در مدرسه چند؟ تحصیل اصول و حکمت و فلسفه چند؟ هر چیز بجز ذکر خدا وسوسه است شرمی ز خدا بدار، این وسوسه چند؟ * * * خوش آن که صلای جام وحدت در داد خاطر ز ریاضی و طبیعی آزاد در منطقه‌ی فلک نزد دست خیال در پای عناصر، سر فکرت ننهاد * * * دیدی که بهائی چو غم از سر وا کرد از مدرسه رفت و دیر را مائوا کرد مجموع کتابهای علم درسی از هم بدرید و کاغذ حلوا کرد * * * او را که دل از عشق مشوش باشد هر قصه که گوید همه دلکش باشد تو قصه‌ی عاشقان، همی کم شنوی بشنو، بشنو که قصه‌شان خوش باشد * * * تا نیست نگردی، ره هستت ندهند این مرتبه با همت پستت ندهند چون شمع قرار سوختن گر ندهی سر رشته‌ی روشنی به دستت ندهند * * * فردا که محققان هر فن طلبند حسن عمل از شیخ و برهمن طلبند از آنچه دروده‌ای، جوی نستانند وز آنچه نکشته‌ای، به خرمن طلبند * * * بر درگه دوست، هر که صادق برود تا حشر ز خاطرش علائق برود صد ساله نماز عابد صومعه‌دار قربان سر نیاز عاشق برود * * * دل درد و بلای عشقش افزون خواهد او دیده‌ی دل همیشه در خون خواهد وین طرفه که این ز آن «بحل» می‌طلبد و آن در پی آنکه عذر او چون خواهد * * * دل جور تو، ای مهر گسل، می‌خواهد خود را به غم تو متصل می‌خواهد می‌خواست دلت که بی‌دل و دین باشم باز آی، چنان شدم که دل می‌خواهد * * * لطف ازلی، نیکی هر بد خواهد هر گمره را روی به مقصد خواهد گر جرم تو بی‌عد است، نومید مشو لطف بی‌حد گناه بی‌عد خواهد * * * ای آنکه دلم غیر جفای تو ندید وی از تو حکایت وفا کس نشنید قربان سرت شوم، بگو از ره لطف لعلت، به دلم چه گفت کز من برمید * * * کاری ز وجود ناقصم نگشاید گویی که ثبوتم انتفا می‌زاید شاید ز عدم، من به وجودی برسم زان رو که ز نفی نفی، اثبات آید * * * آهنگ حجاز می‌نمودم من زار کامد سحری به گوش دل این گفتار یارب، به چه روی جانب کعبه رود گبری که کلیسا از او دارد عار * * * از دام دفینه، خوب جستیم آخر بر دامن فقر خود نشستیم آخر مردانه گذشتیم، زآداب و رسوم این کنده ز پای خود شکستیم آخر * * * گفتم که کنم تحفه‌ات ای لاله عذار جان را، چو شوم ز وصل تو برخوردار گفتا که بهائی، این فضولی بگذار جان خود ز من است، غیر جان تحفه بیار * * * از ناله‌ی عشاق، نوایی بردار وز درد و غم دوست، دوایی بردار از منزل یار، تا تو ای سست قدم یک گام زیاده نیست، پایی بردار * * * در بزم تو ای شمع، منم زار و اسیر در کشتن من، هیچ نداری تقصیر با غیر سخن کنی، که از رشک بسوز سویم نکنی نگه، که از غصه بمیر * * * تا بتوانی، ز خلق، ای یار عزیز! دوری کن و در دامن عزلت آویز! انسان مجازیند این نسناسان پرهیز! ز انسان مجازی، پرهیز! * * * از سبحه‌ی من، پیر مغان رفت ز هوش وز ناله‌ی من، فتاد در شهر خروش آن شیخ که خرقه داد و زنار خرید تکبیر ز من گرفت، در میکده دوش * * * ای زاهد خود نمای سجاده به دوش دیگر پی نام و ننگ، بیهوده مکوش ستاری او چو گشت در عالم فاش پنهان چه خوری باده؟ برو فاش بنوش * * * کردیم دلی را که نبد مصباحش در خانه‌ی عزلت، از پی اصلاحش و ز «فر من الخلق» بر آن خانه زدیم قفلی که نساخت قفلگر مفتاحش * * * از ذوق صدای پایت، ای رهزن هوش وز بهر نظاره‌ی تو ای مایه‌ی نوش چون منتظران به هر زمانی صد بار جان بر در چشم آید و دل بر در گوش * * * از بس که زدم به شیشه‌ی تقوی سنگ وز بس که به معصیت فرو بردم چنگ اهل اسلام از مسلمانی من صد ننگ کشیدند ز کفار فرنگ * * * یک چند، میان خلق کردیم درنگ ز ایشان به وفا، نه بوی دیدیم نه رنگ آن به که ز چشم خلق پنهان گردیم چون آب در آبگینه، آتش در سنگ * * * در چهره ندارم از مسلمانی رنگ بر من دارد شرف، سگ اهل فرنگ آن روسیهم که باشد از بودن من دوزخ را ننگ و اهل دوزخ را ننگ * * * در مدرسه جز خون جگر، نیست حلال آسوده دلی، در آن محال است، محال این طرفه که تحصیل بدین خون جگر در هر دو جهان، جمله وبال است، وبال * * * عمری است که تیر زهر را آماجم بر تارک افلاس و فلاکت، تاجم یک شمه ز مفلسی اگر شرح دهم چندان که خدا غنی است، من محتاجم * * * غمهای جهان در دل پر غم داریم وز بحر الم، دیده‌ی پر نم داریم پس حوصله‌ی تمام عالم باید ما را که غم تمام عالم داریم * * * افسوس که عمر خود تباهی کردیم صد قافله‌ی گناه، راهی کردیم در دفتر ما نماند یک نکته سفید از بس به شب و روز سیاهی کردیم * * * بی روی تو، خونابه فشاند چشمم کاری بجز از گریه، نداند چشمم می‌ترسم از آنکه حسرت دیدارت در دیده بماند و نماند چشمم * * * یکچند، در این مدرسه‌ها گردیدم از اهل کمال، نکته‌ها پرسیدم یک مسله‌ای که بوی عشق آید از آن در عمر خود، از مدرسی نشنیدم * * * ما با می و مینا، سر تقوی داریم دنیا طلبیم و میل عقبی داریم کی دنیی ودین به یکدگر جمع شوند این است که نه دین و نه دنیا داریم * * * در خانه‌ی کعبه، دل به دست آوردم دل بردم و گبر و بت‌پرست آوردم زنار ز مار سر زلفش بستم در قبله‌ی اسلام، شکست آوردم * * * هر چند که رند کوچه و بازاریم ای خواجه مپندار که بی‌مقداریم سری که به آصف سلیمان دادند داریم، ولی به هرکسی نسپاریم * * * خو کرده به خلوت، دل غم فرسایم کوتاه شد از صحبت مردم، پایم تا تنهایم، هم نفسم یاد کسی است چون هم نفسم کسی شود، تنهایم * * * گفتیم: مگر که اولیاییم، نه‌ایم یا صوفی صفه‌ی صفاییم، نه‌ایم آراسته ظاهریم و باطن، نه چنان القصه، چنانکه می‌نماییم، نه‌ایم * * * امشب بوزید باد طوفان آیین چندانکه برفت، گرد عصیان ز جبین از عالم لامکان، دو صد در نگشود بر سینه‌ی چرخ، بس که زد گوی زمین * * * برخیز سحر، ناله و آهی می‌کن استغفاری ز هر گناهی می‌کن تا چند، به عیب دیگران درنگری یکبار به عیب خود نگاهی می‌کن * * * فصاد، به قصد آنکه بردارد خون می‌خواست که نشتری زند بر مجنون مجنون بگریست، گفت: زان می‌ترسم کاید ز دل خود غم لیلی بیرون * * * یارب، تو مرا مژده‌ی وصلی برسان برهانم از این نوع و به اصلی برسان تا چند از این فصل مکرر دیدن بیرون ز چهار فصل، فصلی برسان * * * ای برده به چین زلف، تاب دل من وی کشته به سحر غمزه، خواب دل من در خواب، مده رهم به خاطر که مباد بیدار شوی ز اضطراب دل من * * * هر شام و سحر ملائک علیین آیند به طرف حرم خلد برین مقراض به احتیاط زن، ای خادم ترسم ببری، شهپر جبریل امین * * * ای عاشق خام، از خدا دوری تو ما با تو چه کوشیم؟ که معذوری تو تو طاعت حق کنی به امید بهشت رو رو! تو نه عاشقی، که مزدوری تو * * * رویت که ز باده لاله می‌روید از او وز تاب شراب، ژاله می‌روید از او دستی که پیاله‌ای ز دست تو گرفت گر خاک شود، پیاله می‌روید از او * * * خواهم که علیرغم دل کافر تو آیینه‌ی اسلام نهم، در بر تو آنگه ز تجلی رخت، بنمایم نوری که به طور یافت پیغمبر تو * * * زاهد نکند گنه، که قهاری تو ما غرق گناهیم، که غفاری تو او قهارت خواند و ما غفارت آیا به کدام نام، خوش داری تو؟ * * * هرچند که در حسن و ملاحت، فردی از تو بنماند، در دل من دردی سویت نکنم نگاه، ای شمع اگر پروانه‌ی من شوی و گردم گردی * * * ای هست وجود تو،ز یک قطره منی معلوم نمی‌شود که تو چند منی تا چند منی ز خود که: کو همچو منی؟ نیکو نبود منی، ز یک قطره منی * * * تا از ره و رسم عقل، بیرون نشوی یک ذره از آنچه هستی، افزون نشوی من عاقلم، ار تو لیلی جان بینی دیوانه‌تر از هزار مجنون نشوی * * * ای دل، که ز مدرسه به دیر افتادی وندر صف اهل زهد غیر افتادی الحمد که کار را رساندی تو به جای صد شکر که عاقبت به خیرافتادی * * * ای دل، قدمی به راه حق ننهادی شرمت بادا که سخت دور افتادی صد بار عروس توبه را بستی عقد نایافته کام از او، طلاقش دادی * * * ای چرخ که با مردم نادان یاری هر لحظه بر اهل فضل، غم می‌باری پیوسته ز تو، بر دل من بار غمیست گویا که ز اهل دانشم پنداری * * * زاهد، به تو تقوی و ریا ارزانی من دانم و بی‌دینی و بی‌ایمانی تو باش چنین و طعنه می‌زن بر من من کافر و من یهود و من نصرانی