داستان کاموس کشانی : بخش ششم

ز تگ اسپ طوس دلاور بماند سپهبد برو نام یزدان بخواند به نیزه پیاده به آوردگاه همی گشت با او بپیش سپاه دو گرد گرانمایه و یک سوار کشانی نشد سیر زان کارزار برین گونه تا تیره شد جای هور همی بود بر دشت هر گونه شور چو شد دشت بر گونه‌ی آبنوس پراگنده گشتند کاموس و طوس سوی خیمه رفتند هر دو گروه یکی سوی دشت و دگر سوی کوه * * * چو گردون تهی شد ز خورشید و ماه طلایه برون شد ز هر دو سپاه ازان دیده گه دیده، بگشاد لب که شد دشت پر خاک و تاریک شب پر از گفتگویست هامون و راغ میان یلان نیز چندین چراغ همانا که آمد گو پیلتن دمان و ز زابل یکی انجمن چو بشنید گودرز کشواد تفت شب تیره از کوه خارا برفت پدید آمد آن اژدهافش درفش شب تیره‌گون کرد گیتی بنفش چو گودرز روی تهمتن بدید شد از آب دیده رخش ناپدید پیاده شد از اسپ و رستم همان پیاده بیامد چو باد دمان گرفتند مر یکدگر را کنار ز هر دو برآمد خروشی بزار ازان نامدارن گودرزیان که از کینه جستن سرآمد زمان بدو گفت گودرز کای پهلوان هشیوار و جنگی و روشن‌روان همی تاج و گاه از تو گیرد فروغ سخن هرچ گویی نباشد دروغ تو ایرانیان را ز مام و پدر بهی هم ز گنج و ز تخت و گهر چنانیم بی‌تو چو ماهی بخاک بتنگ اندرون سر تن اندر هلاک چو دیدم کنون خوب چهر ترا همین پرسش گرم و مهر ترا مرا سوگ آن ارجمندان نماند ببخت تو جز روی خندان نماند بدو گفت رستم که دل شاد دار ز غمهای گیتی سر آزاد دار که گیتی سراسر فریبست و بند گهی سودمندی و گاهی گزند یکی را ببستر یکی را بجنگ یکی را بنام و یکی را بننگ همی رفت باید کزین چاره نیست مرا نیز از مرگ پتیاره نیست روان تو از درد بی‌درد باد همه رفتن ما بورد باد ازان پس چو آگاه شد طوس و گیو ز ایران نبرده سواران نیو که رستم به کوه هماون رسید مر او را جهاندیده گودرز دید برفتند چون باد لشکر ز جای خروش آمد و ناله‌ی کرنای چو آمد درفش تهمتن پدید شب تیره لشکر برستم رسید سپاه و سپهبد پیاده شدند میان بسته و دلگشاده شدند خروشی برآمد ز لشکر بدرد ازان کشتگان زیر خاک نبرد دل رستم از درد ایشان بخست بکینه بنوی میان را ببست بنالید ازان پس بدرد سپاه چو آگه شد از کار آوردگاه بسی پندها داد و گفت ای سران بپیش آمد امروز رزمی گران چنین است آغاز و فرجام جنگ یکی تاج یابد یکی گور تنگ سراپرده زد گرد گیتی‌فروز پس پشت او لشکر نیمروز بکوه اندرون خیمه‌ها ساختند درفش سپهبد برافراختند نشست از بر تخت بر پیلتن بزرگان لشکر شدند انجمن ز یک دست بنشست گودرز و گیو بدست دگر طوس و گردان نیو فروزان یکی شمع بنهاد پیش سخن رفت هر گونه بر کم و بیش ز کار بزرگان و جنگ سپاه ز رخشنده خورشید و گردنده ماه فراوان ازان لشکر بی‌شمار بگفتند با مهتر نامدار ز کاموس و شنگل ز خاقان چین ز منشور جنگی و مردان کین ز کاموس خود جای گفتار نیست که ما را بدو راه دیدار نیست درختیست بارش همه گرز و تیغ نترسد اگر سنگ بارد ز میغ ز پیلان جنگی ندارد گریز سرش پر ز کینست و دل پر ستیز ازین کوه تا پیش دریای شهد درفش و سپاهست و پیلان و مهد اگر سوی ما پهلوان سپاه نکردی گذر کار گشتی تباه سپاس از خداوند پیروزگر ک او آورد رنج و سختی بسر تن ما بتو زنده شد بی‌گمان نبد هیچ کس را امید زمان ازان کشتگان یک زمان پهلوان همی بود گریان و تیره‌روان ازان پس چنین گفت کز چرخ ماه برو تا سر تیره خاک سیاه نبینی مگر گرم و تیمار و رنج برینست رسم سرای سپنج گزافست کردار گردان سپهر گهی زهر و جنگست و گه نوش و مهر اگر کشته گر مرده هم بگذریم سزد گر بچون و چرا ننگریم چنان رفت باید که آید زمان مشو تیز با گردش آسمان جهاندار پیروزگر یار باد سر بخت دشمن نگونسار باد ازین پس همه کینه باز آوریم جهان را بایران نیاز آوریم بزرگان همه خواندند آفرین که بی‌تو مبادا زمان و زمین همیشه بدی نامبردار و شاد در شاه پیروز بی‌تو مباد * * * چو از کوه بفروخت گیتی فروز دو زلف شب تیره بگرفت روز ازان چادر قیر بیرون کشید بدندان لب ماه در خون کشید تبیره برآمد ز هر دو سرای برفتند گردان لشکر ز جای سپهدار هومان به پیش سپاه بیامد همی کرد هر سو نگاه که ایرانیان را که یار آمدست که خرگاه و خیمه بکار آمدست ز یپروزه دیبا سراپرده دید فراوان بگرد اندرش پرده دید درفش و سنان سپهبد بپیش همان گردش اختر بد بپیش سراپرده‌ای دید دیگر سیاه درفشی درفشان بکردار ماه فریبرز کاوس با پیل و کوس فراوان زده خیمه نزدیک طوس بیامد پر از غم بپیران بگفت که شد روز با رنج بسیار جفت کز ایران ده و دار و بانگ خروش فراوان ز هر شب فزون بود دوش بتنها برفتم ز خیمه پگاه بلشکر بهر جای کردم نگاه از ایران فراوان سپاه آمدست بیاری برین رزمگاه آمدست ز دیبا یکی سبز پرده‌سرای یکی اژدهافش درفشی بپای سپاهی بگرد اندرش زابلی سپردار و با خنجر کابلی گمانم که رستم ز نزدیک شاه بیاری بیامد بدین رزمگاه بدو گفت پیران که بد روزگار اگر رستم آید بدین کارزار نه کاموس ماند نه خاقان چین نه شنگل نه گردان توران زمین هم‌انگه ز لشکر گه اندر کشید بیامد سپهدار را بنگرید وزانجا دمان سوی کاموس شد بنزدیک منشور و فرطوس شد که شبگیر ز ایدر برفتم پگاه بگشتم همه گرد ایران سپاه بیاری فراوان سپاه آمدست بسی کینه‌ور رزمخواه آمدست گمانم که آن رستم پیلتن که گفتم همی پیش این انجمن برفت از در شاه ایران سپاه بیاری بیامد بدین رزمگاه بدو گفت کاموس کای پر خرد دلت یکسر اندیشه‌ی بد برد چنان دان که کیخسرو آمد بجنگ مکن خیره دل را بدین کار تنگ ز رستم چه رانی تو چندین سخن ز زابلستان یاد چندین مکن درفش مرا گر ببیند به چنگ بدریای چین بر خروشد نهنگ برو لشکر آرای و برکش سپاه درفش اندر آور بوردگاه چو من با سپاه اندر آیم بجنگ نباید که باشد شما را درنگ ببینی تو پیکار مردان کنون شده دشت یکسر چو دریای خون دل پهلوان زان سخن شاد گشت ز اندیشه‌ی رستم آزاد گشت سپه را همه ترگ و جوشن بداد همی کرد گفتار کاموس یاد وزان جایگه پیش خاقان چین بیامد بیوسید روی زمین بدو گفت شاها انوشه بدی روانرا بدیدار توشه بدی بریدی یکی راه دشوار و دور خریدی چنین رنج ما را بسور بدین سام بزرم افراسیاب گذشتی به کشتی ز دریای آب سپاه از تو دارد همی پشت راست چنان کن که از گوهر تو سزاست بیارای پیلان بزنگ و درای جهان پر کن از ناله‌ی کرنای من امروز جنگ آورم با سپاه تو با پیل و با کوس در قلبگاه نگه دار پشت سپاه مرا بابر اندر آور کلاه مرا چنین گفت کاموس جنگی بمن که تو پیش‌رو باش زین انجمن بسی سخت سوگندهای دراز بخورد و بر آهیخت گرز از فراز که امروز من جز بدین گرز جنگ نسازم وگر بارد از ابر سنگ چو بشنید خاقان بزد کرنای تو گفتی که کوه اندر آمد ز جای ز بانگ تبیره زمین و سپهر بپوشید کوه و بیفگند مهر بفرمود تا مهد بر پشت پیل ببستند و شد روی گیتی چو نیل بیامد گرازان بقلب سپاه شد از گرد خورشید تابان سیاه خروشیدن زنگ و هندی درای همی دل برآورد گفتی ز جای ز بس تخت پیروزه بر پشت پیل درفشان بکردار دریای نیل بچشم اندرون روشنایی نماند همی باروان آشنایی نماند پر از گرد شد چشم و کام سپهر تو گفتی بقیر اندر اندود چهر چو خاقان بیامد بقلب سپاه بچرخ اندرون ماه گم کرد راه ز کاموس چون کوه شد میمنه کشیدند بر سوی هامون بنه سوی میسره نیز پیران برفت برادرش هومان و کلباد تفت چو رستم بدید آنک خاقان چه کرد بیاراست در قلب جای نبرد چنین گفت رستم که گردان سپهر ببینیم تا بر که گردد بمهر چگونه بود بخشش آسمان کرا زین بزرگان سرآید زمان درنگی نبودم براه اندکی دو منزل همی کرد رخشم یکی کنون سم این بارگی کوفتست ز راه دراز اندر آشوفتست نیارم برو کرد نیرو بسی شدن جنگ جویان به پیش کسی یک امروز در جنگ یاری کنید برین دشمنان کامگاری کنید که گردان سپهر جهان یار ماست مه و مهر گردون نگهدار ماست بفرمود تا طوس بربست کوس بیاراست لشکر چو چشم خروس سپهبد بزد نای و رویینه خم خروش آمد و ناله‌ی گاودم بیاراست گودرز بر میمنه فرستاد بر کوه خارا بنه فریبرز کاوس بر میسره جهان چون نیستان شده یکسره بقلب اندرون طوس نوذر بپای زمین شد پر از ناله‌ی کرنای جهان شد بگرد اندرون ناپدید کسی از یلان خویشتن را ندید بشد پیلتن تا سر تیغ کوه بدیدار خاقان و توران گروه سپه دید چندانک دریای روم ازیشان نمودی چو یک مهره موم کشانی و شگنی و سقلاب و هند چغانی و رومی و وهری و سند جهانی شده سرخ و زرد و سیاه دگرگونه جوشن دگرگون کلاه زبانی دگرگون بهر گوشه‌ای درفش نوآیین و نو توشه‌ای ز پیلان و آرایش و تخت عاج همان یاره و افسر و طوق و تاج جهان بود یکسر چو باغ بهشت بدیدار ایشان شده خوب زشت بران کوه سر ماند رستم شگفت ببر گشتن اندیشه اندر گرفت که تا چون نماید بما چرخ مهر چه بازی کند پیر گشته سپهر فرود آمد از کوه و دل بد نکرد گذر بر سپاه و سپهبد نکرد همی گفت تا من کمر بسته‌ام بیک جای یک سال ننشسته‌ام فراوان سپه دیده‌ام پیش ازین ندانم که لشکر بود بیش ازین بفرمود تا برکشیدند کوس بجنگ اندر آمد سپهدار طوس ازان کوه سر سوی هامون کشید همی نیزه از کینه در خون کشید بیک نیمه از روز لشکر گذشت کشیدند صف بر دو فرسنگ دشت ز گرد سپه روشنایی نماند ز خورشید شب را جدایی نماند ز تیر و ز پیکان هوا تیره گشت همی آفتاب اندران خیره گشت خروش سواران و اسپان ز دشت ز بهرام و کیوان همی برگذشت ز جوش سواران و زخم تبر همی سنگ خارا برآورد پر همه تیغ و ساعد ز خون بود لعل خروشان دل خاک در زیر نعل دل مرد بددل گریزان ز تن دلیان ز خفتان بریده کفن برفتند ازان جای شیران نر عقاب دلاور برآورد پر نماند ایچ با روی خورشید رنگ بجوش آمده خاک بر کوه و سنگ بلشکر چنین گفت کاموس گرد که گر آسمان را بباید سپرد همه تیغ و گرز و کمند آورید بایرانیان تنگ و بند آورید جهانجوی را دل بجنگ اندرست وگرنه سرش زیر سنگ اندرست * * * دلیری کجا نام او اشکبوس همی بر خروشید بر سان کوس بیامد که جوید ز ایران نبرد سر هم نبرد اندر آرد بگرد بشد تیز رهام با خود و گبر همی گرد رزم اندر آمد بابر برآویخت رهام با اشکبوس برآمد ز هر دو سپه بوق و کوس بران نامور تیرباران گرفت کمانش کمین سواران گرفت جهانجوی در زیر پولاد بود بخفتانش بر تیر چون باد بود نبد کارگر تیر بر گبر اوی ازان تیزتر شد دل جنگجوی بگرز گران دست برد اشکبوس زمین آهنین شد سپهر ابنوس برآهیخت رهام گرز گران غمی شد ز پیکار دست سران چو رهام گشت از کشانی ستوه بپیچید زو روی و شد سوی کوه ز قلب سپاه اندر آشفت طوس بزد اسپ کاید بر اشکبوس تهمتن برآشفت و با طوس گفت که رهام را جام باده‌ست جفت بمی در همی تیغ‌بازی کند میان یلان سرفرازی کند چرا شد کنون روی چون سندروس سواری بود کمتر از اشکبوس تو قلب سپه را بیین بدار من اکنون پیاده کنم کارزار کمان بزه را بباز و فگند ببند کمر بر بزد تیر چند خروشید کای مرد رزم آزمای هم آوردت آمد مشو باز جای کشانی بخندید و خیره بماند عنان را گران کرد و او را بخواند بدو گفت خندان که نام تو چیست تن بی‌سرت را که خواهد گریست تهمتن چنین داد پاسخ که نام چه پرسی کزین پس نبینی تو کام مرا مادرم نام مرگ تو کرد زمانه مرا پتک ترگ تو کرد کشانی بدو گفت بی‌بارگی بکشتن دهی سر بیکبارگی تهمتن چنین داد پاسخ بدوی که ای بیهده مرد پرخاشجوی پیاده ندیدی که جنگ آورد سر سرکشان زیر سنگ اورد بشهر تو شیر و نهنگ و پلنگ سوار اندر آیند هر سه بجنگ هم اکنون ترا ای نبرده سوار پیاده بیاموزمت کارزار پیاده مرا زان فرستاد طوس که تا اسپ بستانم از اشکبوس کشانی پیاده شود همچو من ز دو روی خندان شوند انجمن پیاده به از چون تو پانصد سوار بدین روز و این گردش کارزار کشانی بدو گفت با تو سلیح نبینم همی جز فسوس و مزیح بدو گفت رستم که تیر و کمان ببین تا هم اکنون سراری زمان چو نازش باسپ گرانمایه دید کمان را بزه کرد و اندر کشید یکی تیر زد بر بر اسپ اوی که اسپ اندر آمد ز بالا بروی بخندید رستم بواز گفت که بنشین به پیش گرانمایه جفت سزدگر بداری سرش درکنار زمانی برآسایی از کارزار کمان را بزه کرد زود اشکبوس تنی لرز لرزان و رخ سندروس برستم برآنگه ببارید تیر تهمتن بدو گفت برخیره خیر همی رنجه داری تن خویش را دو بازوی و جان بداندیش را تهمتن به بند کمر برد چنگ گزین کرد یک چوبه تیر خدنگ یکی تیر الماس پیکان چو آب نهاده برو چار پر عقاب کمان را بمالید رستم بچنگ بشست اندر آورد تیر خدنگ برو راست خم کرد و چپ کرد راست خروش از خم چرخ چاچی بخاست چو سوفارش آمد بپهنای گوش ز شاخ گوزنان برآمد خروش چو بوسید پیکان سرانگشت اوی گذر کرد بر مهره‌ی پشت اوی بزد بر بر و سینه‌ی اشکبوس سپهر آن زمان دست او داد بوس قضا گفت گیر و قدر گفت ده فلک گفت احسنت و مه گفت زه کشانی هم اندر زمان جان بداد چنان شد که گفتی ز مادر نزاد نظاره بریشان دو رویه سپاه که دارند پیکار گردان نگاه نگه کرد کاموس و خاقان چین بران برز و بالا و آن زور و کین چو برگشت رستم هم اندر زمان سواری فرستاد خاقان دمان کزان نامور تیر بیرون کشید همه تیر تا پر پر از خون کشید همه لشکر آن تیر برداشتند سراسر همه نیزه پنداشتند چو خاقان بدان پر و پیکان تیر نگه کرد برنا دلش گشت پیر بپیران چنین گفت کین مرد کیست ز گردان ایران ورا نام چیست تو گفتی که لختی فرومایه‌اند ز گردنکشان کمترین پایه‌اند کنون نیزه با تیر ایشان یکیست دل شیر در جنگشان اندکیست همی خوار کردی سراسر سخن جز آن بد که گفتی ز سر تا به بن بدو گفت پیران کز ایران سپاه ندانم کسی را بدین پایگاه کجا تیر او بگذرد بر درخت ندانم چه دارد بدل شوربخت از ایرانیان گیو و طوس‌اند مرد که با فر و برزند روز نبرد برادرم هومان بسی پیش طوس جهان کرد بر گونه‌ی آبنوس بایران ندانم که این مرد کیست بدین لشکر او را هم آورد کیست شوم بازپرسم ز پرده‌سرای بیارند ناکام نامش بجای