جهان چون بزاری برآید همی
|
|
بدو نیک روزی سرآید همی
|
چو بستی کمر بر در راه آز
|
|
شود کار گیتیت یکسر دراز
|
بیک روی جستن بلندی سزاست
|
|
اگر در میان دم اژدهاست
|
و دیگر که گیتی ندارد درنگ
|
|
سرای سپنجی چه پهن و چه تنگ
|
پرستنده آز و جویای کین
|
|
بگیتی ز کس نشنود آفرین
|
چو سرو سهی گوژ گردد بباغ
|
|
بدو بر شود تیره روشن چراغ
|
کند برگ پژمرده و بیخ سست
|
|
سرش سوی پستی گراید نخست
|
بروید ز خاک و شود باز خاک
|
|
همه جای ترسست و تیمار و باک
|
سر مایهی مرد سنگ و خرد
|
|
ز گیتی بیآزاری اندر خورد
|
در دانش و آنگهی راستی
|
|
گرین دو نیابی روان کاستی
|
اگر خود بمانی بگیتی دراز
|
|
ز رنج تن آید برفتن نیاز
|
یکی ژرف دریاست بن ناپدید
|
|
در گنج رازش ندارد کلید
|
اگر چند یابی فزون بایدت
|
|
همان خورده یک روز بگزایدت
|
سه چیزت بباید کزان چاره نیست
|
|
وزو بر سرت نیز پیغاره نیست
|
خوری گر بپوشی و گر گستری
|
|
سزد گرد بدیگر سخن ننگری
|
چو زین سه گذشتی همه رنج و آز
|
|
چه در آز پیچی چه اندر نیاز
|
چو دانی که بر تو نماند جهان
|
|
چه پیچی تو زان جای نوشین روان
|
بخور آنچ داری و بیشی مجوی
|
|
که از آز کاهد همی آبروی
|
* * * |
دل شاه ترکان چنان کم شنود
|
|
همیشه برنج از پی آز بود
|
ازان پس که برگشت زان رزمگاه
|
|
که رستم برو کرد گیتی سیاه
|
بشد تازیان تا بخلخ رسید
|
|
بننگ از کیان شد سرش ناپدید
|
بکاخ اندر آمد پرآزار دل
|
|
ابا کاردانان هشیاردل
|
چو پیران و گرسیوز رهنمون
|
|
قراخان و چون شیده و گرسیون
|
برایشان همه داستان برگشاد
|
|
گذشته سخنها همه کرد یاد
|
که تا برنهادم بشاهی کلاه
|
|
مرا گشت خورشید و تابنده ماه
|
مرا بود بر مهتران دسترس
|
|
عنان مرا برنتابید کس
|
ز هنگام رزم منوچهر باز
|
|
نبد دست ایران بتوران دراز
|
شبیخون کند تا در خان من
|
|
از ایران بیازند بر جان من
|
دلاور شد آن مردم نادلیر
|
|
گوزن اندر آمد ببالین شیر
|
برین کینه گر کار سازیم زود
|
|
وگرنه برآرند زین مرز دود
|
سزد گر کنون گرد این کشورم
|
|
سراسر فرستادگان گسترم
|
ز ترکان وز چین هزاران هزار
|
|
کمربستگان از در کارزار
|
بیاریم بر گرد ایران سپاه
|
|
بسازیم هر سو یکی رزمگاه
|
همه موبدان رای هشیار خویش
|
|
نهادند با گفت سالار خویش
|
که ما را ز جیحون بباید گذشت
|
|
زدن کوس شاهی بران پهن دشت
|
بموی لشکر گهی ساختن
|
|
شب و روز نسودن از تاختن
|
که آن جای جنگست و خون ریختن
|
|
چه با گیو و با رستم آویختن
|
سرافراز گردان گیرنده شهر
|
|
همه تیغ کین آب داده به زهر
|
چو افراسیاب آن سخنها شنود
|
|
برافروخت از بخت و شادی نمود
|
ابر پهلوانان و بر موبدان
|
|
بکرد آفرینی برسم ردان
|
نویسندهی نامه را پیش خواند
|
|
سخنهای بایسته چندی براند
|
فرستادگان خواست از انجمن
|
|
بنزدیک فغفور و شاه ختن
|
فرستاد نامه به هر کشوری
|
|
بهر نامداری و هر مهتری
|
سپه خواست کاندیشهی جنگ داشت
|
|
ز بیژن بدان گونه دل تنگ داشت
|
دو هفته برآمد ز چین و ختن
|
|
ز هر کشوری شد سپاه انجمن
|
چو دریای جوشان زمین بردمید
|
|
چنان شد که کس روز روشن ندید
|
گله هرچ بودش ز اسبان یله
|
|
بشهر اندر آورد یکسر گله
|
همان گنجها کز گه تور باز
|
|
پدر بر پسر بر همی داشت راز
|
سر بدرهها را گشادن گرفت
|
|
شب و روز دینار دادن گرفت
|
چو لشکر سراسر شد آراسته
|
|
بدان بینیازی شد از خواسته
|
ز گردان گزین کرد پنجه هزار
|
|
همه رزمجویان سازنده کار
|
بشیده که بودش نبرده پسر
|
|
ز گردان جنگی برآورده سر
|
بدو گفت کین لشکر سرفراز
|
|
سپردم ترا راه خوارزم ساز
|
نگهبان آن مرز خوارزم باش
|
|
همیشه کمربستهی رزم باش
|
دگر پنجه از نامداران چین
|
|
بفرمود تا کرد پیران گزین
|
بدو گفت تا شهر ایران برو
|
|
ممان رخت و مه تخت سالار نو
|
در آشتی هیچ گونه مجوی
|
|
سخن جز بجنگ و بکینه مگوی
|
کسی کو برد آب و آتش بهم
|
|
ابر هر دوان کرده باشد ستم
|
دو پر مایه بیدار و دو پهلوان
|
|
یکی پیر و باهوش و دیگر جوان
|
برفتند با پند افراسیاب
|
|
برام پیر و جوان بر شتاب
|
ابا ترگ زرین و کوپال و تیغ
|
|
خروشان بکردار غرنده میغ
|
پس آگاهی آمد به پیروز شاه
|
|
که آمد ز توران بایران سپاه
|
جفاپیشه بدگوهر افراسیاب
|
|
ز کینه نیاید شب و روز خواب
|
برآورد خواهد همی سر ز ننگ
|
|
ز هر سو فرستاد لشکر بجنگ
|
همی زهر ساید بنوک سنان
|
|
که تابد مگر سوی ایران عنان
|
سواران جنگی چو سیصد هزار
|
|
بجیحون همی کرد خواهد گذار
|
سپاهی که هنگام ننگ و نبرد
|
|
ز جیحون بگردون برآورد گرد
|
دلیران بدرگاه افراسیاب
|
|
ز بانگ تبیره نیابند خواب
|
ز آوای شیپور و زخم درای
|
|
تو گویی برآید همی دل ز جای
|
گر آید بایران بجنگ آن سپاه
|
|
هژبر دلاور نیاید براه
|
سر مرز توران به پیران سپرد
|
|
سپاهی فرستاد با او نه خرد
|
سوی مرز خوارزم پنجه هزار
|
|
کمربسته رفت از در کارزار
|
سپهدارشان شیدهی شیر دل
|
|
کز آتش ستاند بشمشیر دل
|
سپاهی بکردار پیلان مست
|
|
که با جنگ ایشان شود کوه پست
|
چو بشنید گفتار کاراگهان
|
|
پراندیشه بنشست شاه جهان
|
بکاراگهان گفت کای بخردان
|
|
من ایدون شنیدستم از موبدان
|
که چون ماه ترکان برآید بلند
|
|
ز خورشید ایرانش آید گزند
|
سیه مارکورا سر آید بکوب
|
|
ز سوراخ پیچان شود سوی چوب
|
چو خسرو به بیداد کارد درخت
|
|
بگردد برو پادشاهی و تخت
|
همه موبدان را بر خویش خواند
|
|
شنیده سخن پیش ایشان براند
|
نشستند با شاه ایران براز
|
|
بزرگان فرزانه و رزم ساز
|
چو دستان سام و چو گودرز و گیو
|
|
چو شیدوش و فرهاد و رهام نیو
|
چو طوس و چو رستم یل پهلوان
|
|
فریبرز و شاپور شیر دمان
|
دگر بیژن گیو با گستهم
|
|
چو گرگین چون زنگه و گژدهم
|
جزین نامداران لشکر همه
|
|
که بودند شاه جهان را رمه
|
ابا پهلوانان چنین گفت شاه
|
|
که ترکان همی رزم جویند و گاه
|
چو دشمن سپه کرد و شد تیز چنگ
|
|
بباید بسیچید ما را بجنگ
|
بفرمود تا بوق با گاودم
|
|
دمیدند و بستند رویینه خم
|
از ایوان به میدان خرامید شاه
|
|
بیاراستند از بر پیل گاه
|
بزد مهره در جام بر پشت پیل
|
|
زمین را تو گفتی براندود نیل
|
هوا نیلگون شد زمین رنگ رنگ
|
|
دلیران لشکر بسان پلنگ
|
بچنگ اندرون گرز و دل پر ز کین
|
|
ز گردان چو دریای جوشان زمین
|
خروشی برآمد ز درگاه شاه
|
|
که ای پهلوانان ایران سپاه
|
کسی کو بساید عنان و رکیب
|
|
نباید که یابد بخانه شکیب
|
بفرمود کز روم وز هندوان
|
|
سواران جنگی گزیده گوان
|
دلیران گردنکش از تازیان
|
|
بسیچیدهی جنگ شیر ژیان
|
کمربسته خواهند سیصد هزار
|
|
ز دشت سواران نیزه گزار
|
هر آنکو چهل روزه را نزد شاه
|
|
نیاید نبیند بسر بر کلاه
|
پراگنده بر گرد کشور سوار
|
|
فرستاده با نامه شهریار
|
دو هفته برآمد بفرمان شاه
|
|
بجنبید در پادشاهی سپاه
|
ز لشکر همه کشور آمد بجوش
|
|
زگیتی بر آمد سراسر خروش
|
بشبگیر گاه خروش خروس
|
|
ز هر سوی برخاست آوای کوس
|
بزرگان هر کشوری با سپاه
|
|
نهادند سر سوی درگاه شاه
|
در گنجهای کهن باز کرد
|
|
سپه را درم دادن آغاز کرد
|
همه لشکر از گنج و دینار شاه
|
|
بسر بر نهادند گوهر کلاه
|
به بر گستوان و بجوشن چو کوه
|
|
شدند انجمن لشکری همگروه
|
چو شد کار لشکر همه ساخته
|
|
وزیشان دل شاه پرداخته
|
نخستین ازان لشکر نامدار
|
|
سواران شمشیر زن سی هزار
|
گزین کرد خسرو برستم سپرد
|
|
بدو گفت کای نامبردار گرد
|
ره سیستان گیر و برکش بگاه
|
|
بهندوستان اندر آور سپاه
|
ز غزنین برو تا براه برین
|
|
چو گردد ترا تاج و تخت و نگین
|
چو آن پادشاهی شود یکسره
|
|
ببشخور آید پلنگ و بره
|
فرامرز را ده کلاه و نگین
|
|
کسی کو بخواهد ز لشکر گزین
|
بزن کوس رویین و شیپور و نای
|
|
بکشمیر و کابل فزون زین مپای
|
که ما را سر از جنگ افراسیاب
|
|
نیابد همی خورد و آرام و خواب
|
الانان و غزدژ بلهراسب داد
|
|
بدو گفت کای گرد خسرو نژاد
|
برو با سپاهی بکردار کوه
|
|
گزین کن ز گردان لشکر گروه
|
سواران شایستهی کارزار
|
|
ببر تا برآری ز دشمن دمار
|
باشکش بفرمود تا سی هزار
|
|
دمنده هژبران نیزه گزار
|
برد سوی خوارزم کوس بزرگ
|
|
سپاهی بکردار درنده گرگ
|
زند بر در شهر خوارزم گاه
|
|
ابا شیدهی رزم زن کینه خواه
|
سپاه چهارم بگودرز داد
|
|
چه مایه ورا پند و اندرز داد
|
که رو با بزرگان ایران بهم
|
|
چو گرگین و چون زنگه و گستهم
|
زواره فریبرز و فرهاد و گیو
|
|
گرازه سپهدار و رهام نیو
|
بفرمود بستن کمرشان بجنگ
|
|
سوی رزم توران شدن بی درنگ
|
سپهدار گودرز کشوادگان
|
|
همه پهلوانان و آزادگان
|
نشستند بر زین بفرمان شاه
|
|
سپهدار گودرز پیش سپاه
|
بگودرز فرمود پس شهریار
|
|
چو رفتی کمر بستهی کارزار
|
نگر تا نیازی به بیداد دست
|
|
نگردانی ایوان آباد پست
|
کسی کو بجنگت نبندد میان
|
|
چنان ساز کش از تو ناید زیان
|
که نپسندد از ما بدی دادگر
|
|
سپنجست گیتی و ما برگذر
|
چو لشکر سوی مرز توران بری
|
|
من تیز دل را بتش سری
|
نگر تا نجوشی بکردار طوس
|
|
نبندی بهر کار بر پیل کوس
|
جهاندیدهای سوی پیران فرست
|
|
هشیوار وز یادگیران فرست
|
بپند فراوانش بگشای گوش
|
|
برو چادر مهربانی بپوش
|
بهر کار با هر کسی دادکن
|
|
ز یزدان نیکی دهش یاد کن
|
چنین گفت سالار لشکر بشاه
|
|
که فرمان تو برتر از شید و ماه
|
بدان سان شوم کم تو فرمان دهی
|
|
تو شاه جهانداری و من رهی
|
برآمد خروش از در پهلوان
|
|
ز بانگ تبیره زمین شد نوان
|
بلشکر گه آمد دمادم سپاه
|
|
جهان شد ز گرد سواران سیاه
|
به پیش سپاه اندرون پیل شست
|
|
جهان پست گشته ز پیلان مست
|
وزان ژنده پیلان جنگی چهار
|
|
بیاراسته از در شهریار
|
نهادند بر پشتشان تخت زر
|
|
نشستنگه شاه با زیب و فر
|
بگودرز فرمود تا بر نشست
|
|
بران تخت زر از بر پیل مست
|
برانگیخت پیلان و برخاست گرد
|
|
مر آن را بنیک اختری یاد کرد
|
که از جان پیران برآریم دود
|
|
بران سان که گرد پی پیل بود
|
بی آزار لشکر بفرمان شاه
|
|
همی رفت منزل بمنزل سپاه
|
چو گودرز نزدیک زیبد رسید
|
|
سران را ز لشکر همی برگزید
|
هزاران دلیران خنجر گزار
|
|
ز گردان لشکر دلاور سوار
|
از ایرانیان نامور دههزار
|
|
سخن گوی و اندر خور کارزار
|
سپهدار پس گیو را پیش خواند
|
|
همه گفتهی شاه با او براند
|
بدو گفت کای پور سالار سر
|
|
برافراخته سر ز بسیار سر
|
گزین کردم اندر خورت لشکری
|
|
که هستند سالار هر کشوری
|
بدان تا بنزدیک پیران شوی
|
|
بگویی و گفتار او بشنوی
|
بگویی به پیران که من با سپاه
|
|
بزیبد رسیدم بفرمان شاه
|
شناسی تو گفتار و کردار خویش
|
|
بی آزاری و رنج و تیمار خویش
|
همه شهر توران بدی را میان
|
|
ببستند با نامدار کیان
|
فریدون فرخ که با داغ و درد
|
|
ز گیتی بشد دیده پر آب زرد
|
پر از درد ایران پر از داغ شاه
|
|
که با سوک ایرج نتابید ماه
|
ز ترکان تو تنها ازان انجمن
|
|
شناسی بمهر و وفا خویشتن
|
دروغست بر تو همین نام مهر
|
|
نبینم بدلت اندر آرام مهر
|
همانست کن شاه آزرمجوی
|
|
مرا گفت با او همه نرم گوی
|
ازان کو بکارسیاوش رد
|
|
بیفگند یک روز بنیاد بد
|
بنزد منش دستگاهست نیز
|
|
ز خون پدر بیگناهست نیز
|
گناهی که تا این زمان کردهای
|
|
ز شاهان گیتی که آزردهای
|
همی شاه بگذارد از تو همه
|
|
بدی نیکی انگارد از تو همه
|
نباید که بر دست ما بر تباه
|
|
شوی بر گذشته فراوان گناه
|
دگر کز پی جنگ افراسیاب
|
|
زمانه همی بر تو گیرد شتاب
|
بزرگان ایران و فرزند من
|
|
بخوانند بر تو همه پند من
|
سخن هرچ دانی بدیشان بگوی
|
|
وزیشان همیدون سخن بازجوی
|
اگر راست باشد دلت با زبان
|
|
گذشتی ز تیمار و رستی بجان
|
بر و بوم و خویشانت آباد گشت
|
|
ز تیغ منت گردن آزاد گشت
|
ور از تو پدیدار آید گناه
|
|
نماند بتو مهر و تخت و کلاه
|
نجویم برین کینه آرام و خواب
|
|
من و گرز و میدان افراسیاب
|
کزو شاه ما را بکین خواستن
|
|
نباید بسی لشکر آراستن
|
مگر پند من سربسر بشنوی
|
|
بگفتار هشیار من بگروی
|
نخستین کسی کو پی افگند کین
|
|
بخون ریختن برنوشت آستین
|
بخون سیاوش یازید دست
|
|
جهانی به بیداد بر کرد پست
|
بسان سگانش ازان انجمن
|
|
ببندی فرستی بنزدیک من
|
بدان تا فرستم بنزدیک شاه
|
|
چه شان سر ستاند چه بخشد کلاه
|
تو نشنیدی آن داستان بزرگ
|
|
که شیر ژیان آورد پیش گرگ
|
که هر کو بخون کیان دست آخت
|
|
زمانه بجز خاک جایش نساخت
|
دگر هرچ از گنج نزدیک تست
|
|
همه دشمن جان تاریک تست
|
ز اسپان پرمایه و گوهران
|
|
ز دیبا و دینار وز افسران
|
ز ترگ و ز شمشیر و برگستوان
|
|
ز خفتان، وز خنجر هندوان
|
همه آلت لشکر و سیم و زر
|
|
فرستی بنزدیک ما سربسر
|
به بیداد کز مردمان بستدی
|
|
فراز آوریدی ز دست بدی
|
بدان باز خری مگر جان خویش
|
|
ازین درکنی زود درمان خویش
|
چه اندر خور شهریارست ازان
|
|
فرستم بنزدیک شاه جهان
|
ببخشیم دیگر همه بر سپاه
|
|
بجای مکافات کرده گناه
|
و دیگر که پور گزین ترا
|
|
نگهبان گاه و نگین ترا
|
برادرت هر دو سران سپاه
|
|
که همزمان برآرند گردن بماه
|
چو هر سه بدین نامدار انجمن
|
|
گروگان فرستی بنزدیک من
|
بدان تا شوم ایمن از کار تو
|
|
برآرد درخت وفا بار تو
|
تو نیز آنگهی برگزینی دو راه
|
|
یکی راهجویی بنزدیک شاه
|
ابا دودمان نزد خسرو شوی
|
|
بدان سایهی مهر او بغنوی
|
کنم با تو پیمان که خسرو ترا
|
|
بخورشید تابان برآرد سرا
|
ز مهر دل او تو آگه تری
|
|
کزو هیچ ناید چز از بهتری
|
بشویی دل از مهر افراسیاب
|
|
نبینی شب تیره او را بخواب
|
گر از شاه ترکان بترسی ز بد
|
|
نخواهی که آیی بایران سزد
|
بپرداز توران و بنشین بچاج
|
|
ببر تخت ساج و بر افراز تاج
|
ورت سوی افراسیابست رای
|
|
برو سوی او جنگ ما را مپای
|
اگر تو بخواهی بسیچید جنگ
|
|
مرا زور شیرست و چنگ پلنگ
|
بترکان نمانم من از تخت بهر
|
|
کمان من ابرست و بارانش زهر
|
بسیچیدهی جنگ خیز اندرآی
|
|
گرت هست با شیر درنده پای
|
چو صف برکشید از دو رویه سپاه
|
|
گنهکار پیدا شد از بیگناه
|
گرین گفتههای مرا نشنوی
|
|
بفرجام کارت پشیمان شوی
|
پشیمانی آنگه نداردت سود
|
|
که تیغ زمانه سرت را درود
|
بگفت این سخن پهلوان با پسر
|
|
که بر خوان بپیران همه دربدر
|
ز پیش پدر گیو شد تا ببلخ
|
|
گرفته بیاد آن سخنهای تلخ
|
فرود آمد و کس فرستاد زود
|
|
بران سان که گودرز فرموده بود
|
همان شب سپاه اندر آورد گرد
|
|
برفت از در بلخ تا ویسه گرد
|
که پیران بدان شهر بد با سپاه
|
|
که دیهیم ایران همی جست و گاه
|
فرستاده چون سوی پیران رسید
|
|
سپدار ایران سپه را بدید
|
بگفتند کمد سوی بلخ گیو
|
|
ابا ویژگان سپهدار نیو
|
چو بشنید پیران برافراخت کوس
|
|
شد از سم اسبان زمین آبنوس
|
ده و دو هزارش ز لشکر سوار
|
|
فراز آمد اندر خور کارزار
|
ازیشان دو بهره هم آنجا بماند
|
|
برفت و جهاندیدگانرا بخواند
|
بیامد چو نزدیک جیحون رسید
|
|
بگرد لب آب لشکر کشید
|
بجیحون پر از نیزه دیوار کرد
|
|
چو با گیو گودرز دیدار کرد
|
دو هفته شد اندر سخنشان درنگ
|
|
بدان تا نباشد به بیداد جنگ
|
ز هر گونه گفتند و پیران شنید
|
|
گنهکاری آمد ز ترکان پدید
|
بزرگان ایران زمان یافتند
|
|
بریشان بگفتار بشتافتند
|
برافگند یپران هم اندر شتاب
|
|
نوندی بنزدیک افراسیاب
|
که گودرز کشوادگان با سپاه
|
|
نهاد از بر تخت گردان کلاه
|
فرستاده آمد بنزدیک من
|
|
گزین پور او مهتر انجمن
|
مار گوش و دل سوی فرمان تست
|
|
بپیمان روانم گروگان تست
|
سخن چون بسالار ترکان رسید
|
|
سپاهی ز جنگ آوران برگزید
|
فرستاد نزدیک پیران سوار
|
|
ز گردان شمشیر زن سی هزار
|
بدو گفت بردار شمشیر کین
|
|
وزیشان بپرداز روی زمین
|
نه گودرز باید که ماند نه گیو
|
|
نه فرهاد و گرگین نه رهام نیو
|
که بر ما سپه آمد از چار سوی
|
|
همی گاه توران کنند آرزوی
|
جفا پیشه گشتم ازین پس بجنگ
|
|
نجویم بخون ریختن بر درنگ
|
برای هشیوار و مردان مرد
|
|
برآرم ز کیخسرو این بار گرد
|
چو پیران بدید آن سپاه بزرگ
|
|
بخون تشنه هر یک بکردار گرگ
|
بر آشفت ازان پس که نیرو گرفت
|
|
هنرها بشست از دل آهو گرفت
|
جفا پیشه گشت آن دل نیکخوی
|
|
پر اندیشه شد رزم کرد آرزوی
|
بگیو آنگهی گفت برخیز و رو
|
|
سوی پهلوان سپه باز شو
|
بگویش که از من تو چیزی مجوی
|
|
که فرزانگان آن نبینند روی
|
یکی آنکه از نامدارگوان
|
|
گروگان همی خواهی این کی توان
|
| | ![Print](https://aaahoo.com/images/Act/print.gif) |
![aaahoo](http://aaahoo.com/images/logo/aaahooweb2F.gif) |